به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، یکی از مشکلات پیش روی تحقق حکمرانی فضای مجازی در کشور، نبود نقشه راهی است که روش های متعدد برای رسیدن به این هدف را عینی تر کند. زیرا با آشنایی با مقوله حکمرانی فضای مجازی در کشورهای جهان، می توانیم از مولفه هایی از جمله ساختار، مدل و سناریو حکمرانی فضای مجازی، اسناد سیاستی و قوانین فضای مجازی و مهمترین اقدامات حاکمیتی فضای مجازی در آن کشورها آگاه شویم.

از این رو، بازخوانی و بررسی تجارب مشابه در این زمینه که راه رفته کشورهای دیگر را نشان می دهد، می تواند این هدف را ملموس تر کند.

در این گزارش قصد داریم به حکمرانی فضای مجازی در کشور ترکیه بپردازیم و سیاست های مختلف این کشور در مسیر رسیدن به این هدف را مرور کنیم.

*چرا ترکیه؟

ترکیه کشور دوست، همسایه و رقیب ما، یکی از کشورهایی است که علاوه بر شباهت های دینی و فرهنگی با ایران، از نظر زمان شروع به توسعه مانند ایران بوده و کمی بعد از رهبران بزرگ جهانی شروع به توسعه ICT کرده است. با این حال این کشور توانسته به سرعت در این زمینه پیشرفت کند.

ظرفیت ترکیه در توسعه زیرساخت های تجارت الکترونیک و اقتصاد جدید تقریباً برابر با متوسط کشورهای اروپایی است؛ اما تمام این پتانسیل هنوز به دلیل وجود برخی از موانع قانونی و فقدان برخی زیرساخت های لازم به طور کامل مورد استفاده قرار نگرفته است. با این حال در سال های اخیر برنامه ریزی ها و اقدامات زیادی در راستای استفاده از این ظرفیت انجام شده است.

به دلیل این شباهت ها و ویژگی ها، بررسی تجارب و برنامه های این کشور می تواند نکات مفیدی برای برنامه ریزان و سیاستگذاران فضای مجازی کشور داشته باشد.

*وضع ترکیه چگونه است؟

وقتی توسعه صنعت ICT پس از صنعتی شدن آغاز شد و به سرعت هم بعد از دهه ۱۹۸۰ افزایش یافت، برخی کشورها تولید و صادرات تکنولوژی خود را افزایش دادند و تولیدکنندگان بزرگ تکنولوژی شدند، درحالی که سایر کشورها مانند ترکیه هنوز در حال تکمیل دوره صنعتی شدن خود هستند.

در دهه های اخیر فناوری اطلاعات توسعه چشمگیری را در سطح جهان از خود نشان داده است و ترکیه هم مانند سایر کشورها از لحاظ اقتصادی و اجتماعی تحت تأثیر توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفت. توسعه ICT الگوهای سنتی و رویکردهای گسترش یافته برای تجارت را تغییر داده و گسترش اینترنت هم یکی از پویایی های تأثیرگذار در فرآیند اقتصادی جدید است.

ترکیه برنامه های مختلف را در زمینه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات تا سال ۲۰۲۳ تدوین کرده است و سپس سیاست های مختلفی را هم در زمینه امنیت سایبری، روابط بین المللی، فیلترینگ و حکمرانی مجازی وضع کرده است.

*ابعاد حکمرانی فضای مجازی چیست؟

وقتی از حکمرانی فضای مجازی صحبت می کنیم، به سه مفهوم می‌ توانیم اشاره کنیم: حکمرانی از طریق فضای مجازی، حکمرانی در فضای مجازی و حکمرانی بر فضای مجازی.

حکمرانی از طریق فضای مجازی، یعنی حکومت‌ ها برخی از وظایف حاکمیتی خود را از طریق فضای مجازی انجام می‌ دهند. برای مثال، خدمات دولتی از طریق اینترنت ارائه می‌ شود. مفهوم «دولت الکترونیک» در این حوزه جای می‌ گیرد.

حکمرانی در فضای مجازی هم یعنی حکومت‌ ها سعی می‌ کنند حاکمیت سرزمینی خود را در فضای مجازی بازتعریف و اعمال کنند. برای مثال، آنها دامنه‌ های ملی تعریف می‌کنند، در پی امنیت سایبری شهروندان خود هستند، جرائم را به حوزه سایبری بسط می‌ دهند یا آنها را با توجه به فضای سایبری تعدیل می‌ کنند.

حکمرانی بر فضای مجازی هم به این معنی است که حکومت‌ ها سعی می‌ کنند سیاست‌ هایی را برای شکل‌ دادن به فعالیت‌ها در فضای مجازی تدوین و اجرا کنند، رویه‌های عمل قانونی و مشروع را در فضای مجازی تعیین کنند و روابط میان بازیگران و گروه‌های اجتماعی مختلف را تنظیم کنند.

بنابراین تعاریف متعددی از حکمرانی فضای مجازی وجود دارد که هر یک بنابر کاربرد خود، ابعاد مختلفی دارند و مورد نیاز و ضروری هستند.

*در ترکیه متولی حکمرانی فضای مجازی کیست؟

در ترکیه، اداره فناوری اطلاعات و ارتباطات یعنی ICTA و وزارت حمل و نقل و زیرساخت فضای مجازی یعنی MCIT از مهمترین نهادهای تصمیم گیرنده در حوزه فضای مجازی هستند.

در کشور ترکیه در کنار این دو نهاد، نهادهای دیگری مانند شورای عالی رادیو و تلویزیون هم دیده می شوند که نقش رگولاتوری و تنظیم گری را برعهده دارند.

شکل ساختار حکمرانی در کشور ترکیه را نشان می دهد:

*سناریوی ترکیه برای حکمرانی فضای مجازی چه بود؟

از آنجه که فضای مجازی و حوزه ICT در ترکیه اهمیت زیادی دارد، قوانین و سیاست های متنوعی در این زمینه تدوین شده است و این حوزه به شدت در استراتژی های آینده کشور مورد توجه قرار گرفته است؛ پیرو این راهبرد ملی برنامه ریزی های گسترده ای در زمینه دولت الکترونیک و حکمرانی فضای مجازی در این کشور انجام شده است. از مهمترین شاخصه های حکمرانی فضای مجازی در کشور ترکیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

توجه به اصل حاکمیت سایبری.

توسعه اینترنت داخلی و افزایش دسترسی و پهنای باند.

مدیریت ارتباطات با اتحادیه اروپا و جامعه بین المللی.

توسعه و تقویت میزان تخصص و آگاهی منابع انسانی در زمینه امنیت سایبری.

اختصاص بخش زیادی از منابع به تحقیق و توسعه در علوم، تحقیقات و فنآوری های راهبردی و بنیادی فضای مجازی.

تلاش گسترده و ایجاد زیرساخت های مناسب برای ارائه خدمات از طریق دولت  الکترونیک.

تشویق فعالیت های تحقیق و توسعه در امور زیربنایی.

تلاش در زمینه بهبود کیفیت خدمات.

حفاظت از جامعه از خطرات اینترنت، گسترش قابلیت اطمینان، استفاده مؤثر و آگاهانه از اینترنت.

توسعه فناوری های ارتباطات ماهواره ای و ملی.

توسعه ارتباطات بومی و ملی 5G و فراتر از نسل جدید فناوری های در حال توسعه در  ترکیه.

گسترش اینترنت اشیا.

*ترکیه چالش های حکمرانی فضای مجازی را نداشت؟

البته که ترکیه هم برای حکمرانی فضای مجازی با فضای بدون تهدید و چالش مواجه نبود و در فضایی که کشور با تهدیدها و فرصت های متعدد توامانی دست و پنجه نرم می کرد، دست به اجرای حکمرانی فضای مجازی داشت.

اساسا هم نفس قدم گذاشتن در این راه به دلیل تبعات مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی پرتنش است. اما همواره در کنار تهدیدها فرصت هایی هم وجود دارد.

بررسی پرونده کشور ترکیه، نشان می دهد که این کشور همسایه با فرهنگ نزدیک زمانی که برای تحقق حکمرانی فضای مجازی اقدام کرد، با تهدیدهایی از جمله افزایش نیاز به سرمایه گذاری زیربنایی، توزیع نابرابر جغرافیایی سرمایه گذاری های زیربنایی، افزایش استفاده روزانه از محتوای غیر قانونی و مضر، افزایش شکنندگی اقتصادی در بخش ICT به دلیل شرایط اقتصاد کلان و نوسانات نرخ ارز مواجه بود.

اما در عین حال، ترکیه از فرصت های خود هم به خوبی استفاده کرد، فرصت هایی که اتفاقا مشابه آنها را در ایران هم می بینیم، از جمله برخورداری از اندازه جمعیت جوان و بازار داخلی که به سرعت با فناوری های جدید سازگار است، افزایش تعداد خدمات دولت الکترونیک و تنوع توجه شهروندان به خدمات اطلاع رسانی، موقعیت ژئوپلتیک و پتانسیل رشد اقتصادی، دانش و پتانسیل مناسب برای توسعه محتوای بومی و برنامه های کاربردی، نیاز به سرمایه گذاری های زیربنایی به ویژه زیرساخت های فیبر و گسترش سریع دسترسی به اینترنت همراه با پهنای باند که پتانسیل رشد اقتصادی جدید را ایجاد می کند.

همان طور که گفته شد از بررسی فرصت های موجود در کشور ترکیه می بینیم که بسیاری از فرصت هایی که در کشور ترکیه در همسایگی ما برای تحقق حکمرانی فضای مجازی وجود داشت در ایران هم وجود داشته و دارد.

انتهای پیام/