پاسخ: مدیریت و سیاست‌گذاری بالادستی برای حفظ و تقویت آزادی‌های اجتماعی امری واضح و روشن است. این طبیعی است که در یک فضای ولنگار و رها، سوء استفاده برخی افراد و گروه‌ها، زمینه ناامنی و سلب آزادی‌های اجتماعی افراد را فراهم می‌آورد. اینکه بتوانیم با سیاست‌گذاری و مدیریت فضای مجازی، از رخنه و نفوذ بدخواهان جلوگیری کنیم و امنیت روانی، فرهنگی و اقتصادی را رقم بزنیم، بسیار مطلوب و ارزشمند است. در نگرش اسلامی و در آرای اندیشمندانی نظیر شهید مطهری ، آزادی و اختیار جزئی از مجموعة حق و تکلیف است؛ همان طور که حق داریم آزاد باشیم و خداوند ما را آزاد آفریده، در برابر آزادی مکلف هستیم که رفتار و عمل ما در جهت تقویت ظلم و فساد نبوده و نافی آزادی دیگران نباشیم. درثانی باید توجه داشت که محدودیت‌های متعددی در اسلام وجود دارد. آزادی اجتماعی مطلق در اسلام وجود ندارد.

پاسخ: ضرورت استفاده از امکانات فضای مجازی پذیرفته است؛ اما نحوه و چگونگی مواجهه با این ضرورت، تعیین کننده پیشرفت یا عقب‌رفت کشور در ابعاد مختلف است. واردات بی‌رویه محصولات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری خارجی و وابستگی افسارگسیخته به اینترنت آمریکایی در سایه بی‌قانونی این فضا، زمینه‌ساز انواع آسیب‌ها است. در مقابل پیشرفت همه‌جانبه کشور در فضای مجازی، به‌معنای رشد خودبنیاد و مستقل فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در داخل کشور است که علاوه بر قانون‌گذاری و تسهیل‌گری حاکمیت، نیازمند هم‌افزایی حوزه و دانشگاه، شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالان فرهنگی جامعه است. باید در مقولة فضای مجازی قائل به پیشرفت همه‌جانبه باشیم، نه توسعة نامتوازن و یک‌سویه که صرفاً کشور را از نظر فنی و تکنیکی توسعه دهیم و در عوض آسیب‌های گوناگون سیاسی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی را دامن‌گیر جامعه کنیم. اگر ضرورت استفاده از فضای مجازی را پذیرفته‌ایم، باید در راستای حفظ ارزش‌های جامعه دینی، کمر همت ببندیم و اهتمام جدی به امر تولید داشته باشیم.

پاسخ: چاقو ابزاری بسیط است که مدیریت آن در اختیار کاربر است؛ اما با این وجود برای حمل آن در خارج منزل، قانون بازدارنده وضع می‌شود. چگونه است که چاقو مشمول اقدام سلبی می‌شود؛ اما برای ابزار نوین ارتباطی که خطر نفوذ فکری و فرهنگی جبهه دشمن را فراهم می‌کند، تنها به فرهنگ‌سازی بسنده می‌شود؟! ابزار نوین ارتباطی خارجی از آنجا که مدیریت آن در دست دشمنان قرار دارد، به‌مثابه چاقویی برنده، شاهرگ حیات فکری و فرهنگی کشور را قطع می‌کند که علاوه بر فرهنگ‌سازی حسن استفاده، به‌تحقیق نیازمند اقدام سلبی، استانداردسازی و مجموعه اقدامات ایجابی است. اگر کشور توانست از آسیب‌های دستگاه ویدئو گذر کند به‌خاطر همین اقدامات مسئولانه بوده است.

پاسخ: مقایسه ابزار جدید ارتباطی در بستر اینترنت در قرن بیست‌ویکم با ابزار بسیطی مانند چاقو که به ماقبل تاریخ برمی‌گردد بسیار غلط و نارواست. مسأله، مسأله مدیریت بیگانگان بر حریم امنیت فکری، فرهنگی و سیاسی جامعه است. مسأله، مسأله جهانی‌سازی آمریکایی و سود حداکثری بنگاه‌های اقتصادی نظام سلطه است. هدف، جهت‌دهی فرهنگ جوامع به‌سوی فرهنگ لیبرالیسم و زیرپاگذاشتن حکم خدا است. برقراری ارتباطات آزاد و بدون ضابطه، درکنار نفوذ امنیتی و اتلاف گسترده وقتِ نیروی کار کشورها و کنترل و هدایت ذهن مردم و جوانان در روند جنگ شناختی ، همه از آسیب‌های اجتناب ناپذیر لایه مدیریت در شبکه‌های اجتماعی خارجی است که این ابزارها را از بلاشرط بودن خارج کرده است. اگر می‌توانیم محاسن فضای مجازی را از مفاسدش جدا کنیم و آسیب‌ها را از بین ببریم، چرا این کار را نکنیم؟ باید توجه داشته باشیم که نباید صرفاً مصرف‌کننده باشیم؛ بلکه می‌توانیم تولیدکننده باشیم و این فضا را به‌نفع ارزش‌ها و هویت ملی مصادره کنیم.

پاسخ: فعالیت در شبکه‌های اجتماعی خارجی مثل اینستاگرام که فضای فسادآمیزی دارد، در دو شرایط عادی و جنگ رسانه‌ای بررسی می‌شود. از آنجا که مدت‌هاست در جنگ رسانه‌ای با دشمن قرار داریم، هرگونه حضور در این شبکه‌ها نیازمند کسب انضباط لازم، آموزش، سازماندهی، طراحی، برنامه‌ریزی و آشنایی با آفند و پدافند در میدان نبرد رسانه‌ای است. اگر جنگ رسانه‌ای در اینستاگرام را باور کنیم، رویکرد ما نسبت به فعالیت در این شبکه تغییر پیدا می‌کند که حتما این فضا نیاز به سیاست‌گذاری و مدیریت دارد. نباید اجازه داد مفاسد اخلاقی و جنسیتی این فضا به کودکان، نوجوانان و جوانان کشیده نشود؛ اگر بدون ضابطه و بدون تشکیلات سازماندهی‌شدة منضبط، وارد شبکه‌های اجتماعی خارجی شویم، به ارزش، اعتبار و اقتدار این سرویس‌ها می‌افزاییم. افکار عمومی از حضور نخبگان تحصیل‌کرده در اینستاگرام اینگونه برداشت می‌کند که این فضا، فضایی امن و قابل اعتماد است؛ درحالی‌که ذات پلید اینستاگرام و سیاست حذف محتوای جریان‌ساز و مهندسی ارتباطات و اطلاعات، تغییر نمی‌کند و با قوت ادامه می‌یابد. با حضور بی‌ضابطه که منجر به موجه‌سازی اینستاگرام می‌شود بسیاری از مردم که در این فضا نبودند نیز مجاب می‌شوند که در این شبکه فعالیت کنند و بدین شکل همة جامعه وارد اینستاگرام می‌شود. متأسفانه حضور ارتش‌های سایبری دشمن در اینستاگرام و مدیریت پشت‌پردة این سرویس باعث می‌شود کار به‌مراتب سخت‌تر شود. ما قائل به انجام عملیات‌های رسانه‌ای و شناختی در فضای اینستاگرام هستیم که روند تشکیلاتی و سازماندهی‌شده و لوازم خاص خودش را دارد؛ نه اینکه با گسترش اینستاگرام در رسانه‌های رسمی و صداوسیما، همة مردم را وارد این شبکه کنیم. بنابراین هرگونه فعالیت نباید به‌گونه‌ای باشد که شبکه‌های اجتماعی برای مردم جذاب جلوه کند. باید هرچه زودتر رسانة فعال و قدرتمند بومی را تأسیس کنیم که ضرورت این مسأله و دلائل آن توسط فقهای عظام، بررسی و بیان شده است.

پاسخ: شبکه‌های اجتماعی هم بازتاب‌دهنده فرهنگ جامعه هستند و هم در جهت‌دهی به سبک زندگی و فرهنگ عمومی، نقش بسیار مؤثری دارند. نمی‌توان به بهانه یکی، از دیگری غفلت کرد. برفرض که انتشار فساد در شبکه‌های اجتماعی خارجی، بازتاب درستی از فرهنگ جامعه باشد- درحالی‌که انعکاس فرهنگ جامعه در شبکه‌های اجتماعی با روند مهندسی ارتباطات واطلاعات مدیر شبکه، یک انعکاس ناقص و در موارد زیادی، غیرواقعی و مغالطه‌آمیز است- آیا نباید نسبت به اصلاح رسانه و شبکه‌های اجتماعی که نقش مربی و تربیت‌کننده را دارند حساس بود؟! آیا تربیت و اصلاح مربی مقدم بر اصلاح متربی نیست؟! نکته بعد اینکه مقایسه ابزار جدید ارتباطی در بستر اینترنت در قرن بیست‌ویکم با ابزار بسیطی مانند چاقو که به ماقبل تاریخ برمی‌گردد بسیار غلط و نارواست. مسأله، مسأله مدیریت بیگانگان بر حریم امنیت فکری، فرهنگی و سیاسی جامعه است. مسأله، مسأله جهانی‌سازی آمریکایی و سود حداکثری بنگاه‌های اقتصادی نظام سلطه است. هدف، جهت‌دهی فرهنگ جوامع به‌سوی فرهنگ لیبرالیسم و زیرپاگذاشتن حکم خدا است. برقراری ارتباطات آزاد و بدون ضابطه، درکنار نفوذ امنیتی و اتلاف گسترده وقتِ نیروی کار کشورها و کنترل و هدایت ذهن مردم و جوانان در روند جنگ شناختی ، همه از آسیب‌های اجتناب ناپذیر لایه مدیریت در شبکه‌های اجتماعی خارجی است که این ابزارها را از بلاشرط بودن خارج کرده است. اگر می‌توانیم محاسن فضای مجازی را از مفاسدش جدا کنیم و آسیب‌ها را از بین ببریم، چرا این کار را نکنیم؟ باید توجه داشته باشیم که نباید صرفاً مصرف‌کننده باشیم؛ بلکه می‌توانیم تولیدکننده باشیم و این فضا را به‌نفع ارزش‌ها و هویت ملی مصادره کنیم.

پاسخ: فرهنگ‌سازی فرع استاندارد ارتباطی است و تا ابزار استاندارد نباشد، فرهنگ‌سازی توجیهی ندارد. بسیاری از آسیب‌ها در شبکه‌های مجازی، محصول ویژگی‌های مفسده‌خیز آن‌هاست و ربطی به لایه کاربری و نوع استفاده ندارد. متأسفانه بسیاری از کشورهای حال حاضر جهان، مستعمره نظام ارتباطی آمریکا هستند و ولنگاری فضای مجازی و رهابودن شبکه‌های خارجی در خاک آن کشورها، نشانه ضعف و انفعال است و نه آموزش و رشد و پیشرفت. در این میان، رویکرد کشورهای مستقل در فضای مجازی نظیر آمریکا، چین و روسیه با سایر کشورها متفاوت است و بر حمایت از محصولات بومی استوار است. در گفتمان انقلاب اسلامی در مواجهه با فضای مجازی، آموزش و تعلیم سواد و بصیرت رسانه‌ای جایگاه ویژه خود را دارد و امری مفید و لازم است. لکن توجه به این نکته ضروری است که باید نسبت به شبکه‌های اجتماعی –به‌تعبیر رهبر معظم انقلاب- برخورد حکیمانه داشته باشیم و در صورت نیاز، همانند کشورهای مستقل در فضای مجازی، سیاست‌گذاری کنیم و از نرم‌افزارهای تولیدی و بومی خود حمایت کنیم.

پاسخ: شواهد و اخبار نشان می‌دهد، انقلاب اسلامی در یک جنگ تمام‌عیار با نظام سلطه قرار دارد و این توهم نیست. علت این تقابل جدی، تعارض‌های ذاتی و هویتی انقلاب اسلامی با نظام استکبار است. دشمن از ابزارها و فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی برای ضربه‌زدن و نفوذ به نظام اسلامی، حداکثر استفاده را می‌برد. استفاده از شبکه‌های ارتباطیِ متعلق به دشمن برای دفاع از انقلاب اسلامی، نامعقول و غیرعقلایی است. سان‌تزو ، فیلسوف و استراتژیست چینی در کتاب معروف خود، «هنر جنگ»، به این نکته اشاره می‌کند: «اگر خودت و دشمنت را بشناسی، زمین و سرزمینی که در آن به پیکار خواهی رفت را بشناسی، این آگاهی به تو قدرت پیروزی در هزار جنگ را می‌دهد؛ سرعت و شاکلة پیروزی است». اگر قصد داریم بر افکار جهانی تأثیرگذار باشیم، باید ضوابط کار را رعایت کنیم. بازی در زمین دشمن، قدرت محاسبات و پیش‌بینی و دست برتر را در اختیار وی قرار می‌دهد و به فرموده رهبر معظم انقلاب، ممنوع است. مهندسی اطلاعات و ارتباطات در شبکه‌های اجتماعی خارجی نظیر اینستاگرام و توئیتر، مانع بزرگی بر سر راه دیپلماسی سایبری است. علاوه بر اینکه با فعالیت در این شبکه‌ها، نظام ارتباطیِ نیروهای وفادار به انقلاب اسلامی در داخل و خارج از کشور را در اختیار دشمن قرار می‌دهیم و دشمن می‌تواند با شناسایی و دست‌گیری این افراد، تب‌وتاب انقلاب اسلامی و خیزش‌های استقلال‌طلبانه در منطقه و جهان را خاموش کند و این همان ضربه‌ای است که به انقلاب مصر وارد شد. مخابره پیام انقلاب اسلامی به دنیا و اثرگذاری بر جهان، از طریق حضور منفعلانه در شبکه‌های اجتماعی میسر نمی‌شود؛ بلکه این هدف با حمایت و تأسیس شبکه‌های اجتماعی بومی در عیار بین‌المللی محقق می‌گردد. با تأسیس شبکه اجتماعی فعال و قدرتمند بین‌المللی، دیگران برای گفتمان‌سازی و اجرای دیپلماسی مجازی وارد سیستم ساخت ما می‌شوند و در چنین فضایی، دست برتر اطلاعات و عملیات در خدمت انقلاب اسلامی قرار می‌گیرد. نکتة مهم این است که بایستی اقدامات ایجابی و تولیدی را از یک نقطه آغاز کنیم تا در نهایت اهداف مدنظرمان را محقق نماییم. ما قائل به نفی کلی فعالیت در شبکه‌های اجتماعی خارجی به‌نیت تحقق اهداف و آرمان‌های جهانی انقلاب اسلامی نیستیم؛ اما اصول و ضوابط کار به ما می‌گوید دیپلماسی مجازی در شبکه‌های بیگانه را به‌واسطة عدة محدودی که آموزش‌های لازم را دیده‌اند، پیش‌ببریم. رهبر معظم انقلاب در خصوص فعالیت در شبکه‌های اجتماعی خارجی، به ورود هوشمندانه، تهاجمی، تشکیلاتی و بنیه‌دار اشاره می‌کنند و ورود منفعلانه و بی‌ضابطه را نفی می‌کنند.

پاسخ: گفتمان انقلاب اسلامی در مواجهه با فضای مجازی، به‌هیچ‌وجه با علم و فناوری مخالف نیست. باید بدانیم فناوری و ابزارهای ارتباطی جهت‌دار هستند و اقتضائات خاص خودشان را دارند. این گفتمان در واقع به برخی محصولات فناوریِ ارتباطی انتقاد دارد و این مطلب به‌معنای مخالفت با اصل فناوری نیست. باید به‌گونه‌ای وارد جهاد فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی شویم که ما برتر باشیم و ابزارهای برتر ارتباطی و سرویس‌های مورد نیاز شبکه ملی اطلاعات را خودمان طراحی و تولید کنیم. به‌عبارت دقیق‌تر، امروزه با نوع خاصی از ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی مواجه هستیم که رها بودن آنان در جمهوری اسلامی ایران برای امنیت، فرهنگ و اقتصاد کشور مخاطره‌آمیز است. ما با اصل فناوری مخالفت نمی‌کنیم؛ بلکه بر اساس رویکرد انقلاب اسلامی اعتقاد داریم باید به فناوری‌های نو دست پیدا کنیم و ضمن توسعه، آن‌ها را در جهت ارزش‌ها، هویت، آرامش و اهداف کلان کشور به‌کار بگیریم.